อ.ก.พ.ร. เฉพาะกิจเกี่ยวกับการยกระดับคุณภาพมาตรฐานและลดขั้นตอนระยะเวลาปฏิบัติการราชการเพื่ออำนวยความสะดวกและตอบสนองความต้องการของประชาชน ติดตามผลการดำเนินงานระบบดูแลเฝ้าระวังโรคซึมเศร้า โรงพยาบาลพระศรีมหาโพธิ์
เมื่อวันที่ 23 สิงหาคม 2555
นพ.ธรณินทร์ กองสุข ผู้อำนวยการโรงพยาบาลพระศรีโพธิ์ พร้อมด้วยคณะกรรมการบริหารโรงพยาบาล ประธานคณะกรรมการ Care Team โรคซึมเศร้า คณะกรรมการ Care Team ชุมชน คณะกรรมการป้องกันและแก้ไขปัญหาโรคซึมเศร้า ร่วมต้อนรับคณะอนุกรรมการพัฒนาระบบราชการเฉพาะกิจ (อ.ก.พ.ร.) เกี่ยวกับการยกระดับคุณภาพมาตรฐานและลดขั้นตอนระยะเวลาปฏิบัติการราชการเพื่ออำนวยความสะดวกและตอบสนองความต้องการของประชาชน และคณะกรรมการตรวจประเมินรางวัลบริการภาครัฐแห่งชาติ (Thailand Public Service Awards) ประจำปี 2555 ซึ่งโรงพยาบาลพระศรีมหาโพธิ์ได้ส่งผลงานระบบดูแลเฝ้าระวังโรคซึมเศร้าระดับจังหวัดที่เป็นนวัตกรรมการดูแลผู้ป่วยโรคซึมเศร้าโดยมีการค้นหาคัดกรองด้วย 2Q การประเมินโรคซึมเศร้าด้วย 9Q และประเมินการฆ่าตัวตายด้วย 8Q
โรคซึมเศร้า ภัยเงียบด้านสุขภาพ
โรคซึมเศร้า (Depressive disorders) ไม่ใช่อารมณ์เบื่อ เซ็ง ท้อแท้ หดหู่ เศร้า เหงา ทั่วไป ที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวัน แต่เป็นภาวะผิดปกติที่เกิดกับร่างกายและจิตใจ ส่งผลต่อกิจกรรมประจำวันทั้งการกิน นอน สัมพันธภาพกับผู้อื่น ความรู้สึกนึกคิดต่อตนเอง และผู้ป่วยจะไม่สามารถทำงานและปฏิบัติกิจกรรมได้เท่าที่เคยทำตามปกติ ปริมาณงานลดน้อยลง รายที่มีอาการรุนแรงอาจจะไม่สามารถทำงานได้เลย จะเป็นภาระของผู้ดูแลอย่างมาก หากไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้อง จะเรื้อรังเป็นปี และกลับซ้ำได้บ่อย ส่งผลทำให้มีปัญหาชีวิต ครอบครัว การปรับตัวทางสังคม
โรคซึมเศร้าเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญทั้งในปัจจุบันและในอนาคต โรคซึมเศร้าเป็นโรคที่มีจำนวนผู้ป่วยเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง และก่อให้เกิดความสูญเสียที่รุนแรงมากขึ้นเรื่อยๆ ในปี 2563
โรคซึมเศร้าจะก่อให้เกิดความสูญเสียด้านสุขภาพของประชากรโลกเป็นเท่าตัว เป็นอันดับ 2 รองจากโรคหัวใจและหลอดเลือด สำหรับประเทศไทย พบว่า โรคซึมเศร้าเป็นสาเหตุสำคัญของการสูญเสียปีสุขภาวะมากเป็นอันดับ 4 ในหญิงไทย และอันดับ 10 ในชายไทย
คนไทยเจ็บป่วยด้วยโรคนี้จำนวนมากแต่ไม่ตระหนักและไม่ได้รับการรักษา มีคนไทยอายุ 15 ปีขึ้นไปป่วยเป็นโรคซึมเศร้าถึง 1.5 ล้านคน
ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าเข้าถึงบริการน้อยมาก ใน 100 คนจะเข้าถึงบริการได้รับการรักษาเพียง 3 คนเท่านั้นเอง
ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าและการฆ่าตัวตาย ผู้ป่วยที่เป็นโรคซึมเศร้ารุนแรงจบชีวิตด้วยการฆ่าตัวตายสำเร็จมากกว่าคนทั่วไปถึง 20 เท่า
ผลการพัฒนา
ได้ระบบดูแลเฝ้าระวังโรคซึมเศร้าระดับจังหวัดที่ไม่เคยมีในประวัติศาสตร์ไทย
ได้นวัตกรรมการค้นหาผู้ป่วย เริ่มจากการค้นหาผู้ที่มีแนวโน้มจะป่วยเป็นโรคซึมเศร้า ด้วยการคัดกรองในประชาชนทั่วไปและกลุ่มเสี่ยง ที่สั้น ง่าย คือ
“แบบคัดกรองโรคซึมเศร้าด้วย 2Q”
มีนวัตกรรมการส่งเสริมเพื่อป้องกันการป่วยเป็นโรคซึมเศร้าสำหรับประชาชนทั่วไป ได้แก่ 1) ละครวิทยุชุด 6 เรื่อง 2) สปอตวิทยุ 4 เรื่อง 3) เสียงเพลง 5 เพลง 5) สารคดีสั้น ชีวิตและธรรมชาติ 6) ภาพยนตร์สั้น 7) หนังสือการ์ตูน 8) รายการวิทยุ
ได้นวตกรรมการประเมินอาการโรคซึมเศร้า “แบบประเมินโรคซึมเศร้าด้วย 9Q” ที่จำแนกความรุนแรงของอาการโรคซึมเศร้าออกเป็น 3 ระดับ คือ น้อย ปานกลาง และรุนแรง
ได้นวัตกรรมการวินิจฉัยโรคและบำบัดรักษา จัดทำ
“แนวทางการจัดการโรคซึมเศร้าสำหรับแพทย์เวชปฏิบัติทั่วไปในสถานบริการระดับปฐมภูมิและทุติยภูมิ” สำหรับแพทย์เวชปฏิบัติทั่วไป ประกอบด้วยการวินิจฉัยโรค จำแนกระดับความรุนแรงของ 9Q และการรักษาด้วยยา
ได้นวัตกรรมการรายงานและประเมินผล “โปรแกรมระบบดูแลเฝ้าระวังโรคซึมเศร้าระดับจังหวัด” การรายงานทาง web application ที่เชื่อมโยงเข้ากับระบบฐานข้อมูลของทุกพื้นที่
ผลงานตามระบบ
1. การลดขั้นตอน และระยะเวลาการให้บริการ ลดระยะเวลาการสัมภาษณ์ประวัติ การตรวจสภาพจิต การวินิจฉัยโรคของแพทย์ จากเวลาประมาณ 20-45 นาที เป็นเวลาประมาณ 3-5 นาที
2. การพัฒนาบุคลากร อบรมแพทย์เวชปฏิบัติทั่วไป จำนวน 1,844 คน (เป้าหมาย จำนวน 835 แห่ง)อบรมพยาบาล/นวก./จพง.สาธารณสุข จำนวน 21,210 คน (เป้าหมาย จำนวน 11,838 แห่ง) และอบรม อสม. จำนวน 24,309 คน
3. ความพึงพอใจในระบบ จากการวิจัยผู้ป่วยและประชาชนทั่วไป มีความพึงพอใจในระดับมาก อสม. ผู้รับผิดชอบงานสุขภาพจิต และแพทย์เวชปฏิบัติทั่วไป มีความพึงพอใจในระดับค่อนข้างสูง
4. มิติความคุ้มค่า ต้นทุนการดูแลตามระบบดูแลเฝ้าระวังโรคซึมเศร้า 930 บาท/คน ต่ำกว่า 15 เท่า ของการบริการปกติ (14,381 บาท/คน)
5. การบริการ ผลสัมฤทธิ์ของระบบดูแลเฝ้าระวังโรคซึมเศร้าสู่การเข้าถึงบริการ ปี 2549-2554
ดังนี้
การดูแลเฝ้าระวังโรคซึมเศร้า
|
ทดสอบระบบ (คน)
|
การดำเนินการขยายผลทั้งประเทศ (คน)
|
1 จังหวัด
|
4 จังหวัด
|
ปี 2552
|
ปี 2553
|
ปี 2554
|
| การคัดกรองด้วย 2Q |
240,360
|
532,106
|
2,878,921
|
4,757,843
|
7,047,760
|
| มีแนวโน้มป่วยเป็นโรคซึมเศร้า (2Q+ve) |
14,501
|
94,065
|
1,007,622
|
1,293,702
|
2,983,375
|
| มีอาการโรคซึมเศร้า (ประเมินด้วย 9Q) |
1,371
|
11,007
|
342,591
|
445,379
|
651,606
|
| มีแนวโน้มจะฆ่าตัวตาย (ประเมินด้วย 8Q) |
1,371
|
11,007
|
302,624
|
400,310
|
447,262
|
| ป่วยเป็นโรคซึมเศร้าและรักษาด้วยยา |
995
|
11,007
|
70,973
|
118,540
|
258,865
|
| ส่งต่อไปโรงพยาบาลที่มีจิตแพทย์ |
48
|
4,850
|
19,744
|
26,263
|
58,473
|
| อาการหายทุเลา (9Q<7 นาน 6 เดือน) |
947
|
7,104
|
51,256
|
92,277
|
200,391
|
| หลังจากหายทุเลาแล้วมีอาการกลับเป็นซ้ำ (9Q<7 นาน 6 เดือน และกลับมา 9Q≥7) |
6
|
21
|
292
|
533
|
576
|
| ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าฆ่าตัวตายสำเร็จ |
6
|
0
|
1
|
0
|
2
|
| อัตราการเข้าถึงบริการ |
6.05%
(เดิม 1.42%)
|
6.31
(เดิม 3.7%)
|
5.05
(เดิม 3.7%)
|
7.70
|
18.96
|
ในการเดินทางมาครั้งนี้คณะผู้ตรวจฯ ได้รับฟังการนำเสนอผลงานและซักถามข้อสงสัยในการดำเนินงาน ณ โรงพยาบาลพระศรีมหาโพธิ์ จากนั้นได้ตรวจเยี่ยมพื้นที่ที่ได้ดำเนินงานตามระบบดูแลเฝ้าระวังโรคซึมเศร้า ณ โรงพยาบาลวารินชำราบ อ.วารินชำราบ จ.อุบลราชธานี ทั้งนี้ จะมีการประกาศผลหน่วยงานที่ได้รับรางวัลบริการภาครัฐแห่งชาติ (Thailand Public Service Awards) ประจำปี 2555 ในวันที่ 5 กันยายน 2555
